De naam Hein Bergé is onlosmakelijk verbonden met de historische binnenstad van Den Bosch. Bergé (1916-2010) is er geboren; getrouwd met Suze Slager, telg uit de Bossche schilders-familie. Hij hield van de stad en zag met groot misnoegen hoe in de jaren zestig de “cityplanning” oprukte. In het Structuurplan 1964 stond de bereikbaarheid van de binnenstad centraal. Dat betekende: alle ruimte aan de auto, ingrijpende veranderingen van straten in de binnenstad en de afbraak van vele monumenten ten gunste van hoogbouw. Hein Bergé, advocaat, organiseerde in 1962 met architect Jan van Eerden het ‘Comité Behoud Binnenstad’ en ging in 1966 met de nieuwe lokale partij ‘Beter Bestuur’ de gemeenteraad in. Gemakkelijk was het niet, maar uiteindelijk hebben zijn inspanningen succes gehad. Hein Bergé werd een begrip in Den Bosch. Hij kreeg vele onderscheidingen en werd “Bosschenaar van de eeuw”. Hij overleed in 2010, 94 jaar oud, vlak voor de heropening van Museum Slager, waarvoor hij zich met zijn vrouw Suze (ook) zeer voor had ingespannen.
Ton Graus is gevraagd een lezing te houden naar aanleiding van de openstelling van het archief van Hein Bergé in het Stadsarchief ‘s-Hertogenbosch. “Het Stadsarchief heeft het omvangrijke archief van Hein Bergé geschonken gekregen. In heb het geordend. Dat was een heel karwei, want Hein Bergé bewaarde álles. Privézaken. Materiaal uit zijn loopbaan als advocaat. Documenten van het “Comité Behoud Binnenstad” en van “Beter Bestuur”. Dat moet je ordenen, want anders kunnen mensen niets vinden, dan raken ze de weg kwijt. Als je nu iets over Hein Bergé wilt weten, kun je de index raadplegen en kom je snel op de juiste plek terecht.” In het archief van Hein Bergé zaten ook documenten van Suze Slager, dat was de reden waarom Ton met Museum Slager contact zocht en door hoofdcoördinator Hans Oomen werd gevraagd deze lezing te verzorgen.
“Hein Bergé, icoon van ons erfgoed” is de titel van de lezing. Het onderwerp en de rol daarin van Hein Bergé interesseren Ton Graus zeer. Ton is stadsgids, was bestuurslid van de stichting Monumentenzorg, verzorgde rondleidingen in het “Jheronimus Bosch Art Center” en is lid geweest van de Werkgroep Boschlogie. Ook is hij lid van het Comité van Aanbeveling van het Bossche Klokkenluidersgilde. In zijn werk als stadsgids ervaart hij het dagelijks: “Mensen komen naar Den Bosch vanwege de binnenstad, niet vanwege Zuid of West. Het is bijna niet meer voor te stellen, maar in de jaren dat Hein Bergé, Jan van der Eerden en kompanen met hun acties begonnen, werd de waarde daarvan totaal niet gezien. In het Structuurplan 1964 bijvoorbeeld had het stadsbestuur wel grote plannen, maar geen visie. Alle ruimte aan de auto en het verkeer, aan winkels, aan hoogbouw. Dat stond centraal. Daarvoor moest de Binnendieze worden gedempt, moesten waardevolle panden worden afgebroken en verkeersdoorbraken worden gerealiseerd. De auto moest tot aan de Markt komen. Op het Minderbroederspleintje, op de Parade, je moest overal kunnen parkeren, vlakbij de winkels.”
Hein Bergé zette zich tegen deze plannen af in een tijd dat dat niet gebruikelijk was en in de toenmalige KVP-bestuurderskringen bepaald niet werd gewaardeerd. “Ik ben van huis uit socioloog. Ik probeer altijd de achtergrond te achterhalen, verbanden te leggen en de waaromvraag te beantwoorden, waarom doet iemand dat? De acties van Hein Bergé en Jan van der Eerden kregen steun van jongeren, die zich afzetten tegen de bestuurlijke elite. Maar wat waren de drijfveren van Hein Bergé? Voor Hein Bergé lagen de aanknopingspunten zeer dichtbij. Bergé was geboren in Hinthamerstraat 8/hoek Rozemarijnstraatje. Als je in zijn tijd dat straatje uitliep kwam je bij de Marktstroom uit. Nadat de volkswijk de Pijp al was gesloopt, was dit deel van de Binnendieze aan de beurt dat aan de achterkant van zijn huis liep. En vervolgens heeft men het Loeffplein gebouwd met een enorme flat van 14 hoog, een politiebureau, een grootschalig ziekenhuis en dito verpleegstersflat. Dus in plaats van een volkswijk zette men, een beetje overdreven geformuleerd, wolkenkrabbers. Daarvan zei Bergé: dat kan niet!”
De maat was helemaal vol toen ook het huis van Suze werd gesloopt om de bouw van een nieuw provinciehuis in de binnenstad mogelijk te maken. “De Wolvenhoek werd voor een deel gesloopt. En de Waterstraat, waar het ouderlijk huis van Piet Slager, van Suze stond, viel ook onder de sloophamer. Daar ontstond middenin de stad een ontzettend kale plek.” Hein Bergé startte het ‘Comité Behoud Binnenstad’ en later ‘Beter Bestuur’, waarin hij frontaal de aanval opende op de Structuurvisie. “Die heeft hij in 10 punten kort en klein geslagen. In de Structuurvisie was het cityplanning voor en na. Dat Bosschenaren uit de stad wegtrokken en elders gingen wonen hoorde erbij. Het motto was: ‘we maken hier een city, we maken winkels, je kunt hier werken, maar ga maar buiten wonen.’ Hein Bergé stelde daar tegenover: het verkeer zal jou altijd voor zijn, maak de binnenstad verkeersvrij en red het historisch karakter. Zijn visie geldt nog steeds en dat is zijn hele grote verdienste”.
Hein Bergé bracht zijn standpunten stevig naar voren. Hij was een scherpslijper, een kant van Hein Bergé waarmee ook Ton Graus heeft kennisgemaakt: “Ik kende hem natuurlijk uit de krant. En ik heb hem in mijn werk ontmoet. Toen waren we tegenpartijen. Nadat in de jaren zeventig de Kunstraad was geklapt, was ik gevraagd om een nieuwe, bredere Culturele Raad te vormen. Uiteindelijk na veel tegensputteren, is Hein Bergé – op basis van belangenafweging – er toch in gestapt”.
Ton Graus: “Er is een spreuk ‘liefde voor de stad wordt uit kennis geboren’ en die geldt ook voor Hein Bergé. Hij zei ook zelf: ‘Ik houd van deze stad’. En hij heeft een visie op de stad ontwikkeld en nagelaten die nog steeds actueel en valide is. Als je nu bijvoorbeeld het eisenprogramma voor het nieuwe theater aan de Parade leest, dan is dat volstrekt niet te realiseren op die plek. Hein zou zeggen: ‘doe dat dan niet, bouw elders en bouw ‘een nieuw monument’. Bouw zodanig dat volgende generaties zeggen: wat hier gebouwd is, mag niet afgebroken worden. Uit de Bossche geschiedenis kunnen we genoeg lessen trekken. In de jaren zestig was er het “cityconcept” met het Burgemeester Loeffplein als steen des aanstoots. Het nieuwe provinciehuis werd – na actie! – wijselijk langs de A2 gerealiseerd. En van recenter datum: het nieuwe ziekenhuis is aan de Vlijmenseweg gebouwd! De binnenstad heeft een eigen karakter en is van en voor de mensen; dat vraagt uitdrukkelijk om een eigen visie. ‘Doe daar nooit iets onherstelbaars’, luidde het advies van Hein”.
Op vrijdag 5 april verzorgt Ton Graus in Museum Slager een lezing over Hein Bergé. Aanvang 09:30 uur. Entree €12,50. Aanmelden kan via AANMELDEN